Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej

Cmentarz De Nieuwe Ooster w Amsterdamie (Holandia)

Na De Nieuwe Ooster (Nowym Cmentarzu Wschodnim) w Amsterdamie pochowanych jest 329 żołnierzy alianckich, w tym 50 nierozpoznanych, przede wszystkim lotników Royal Air Force i sojuszników. W liczbie tej jest aż osiemnastu polskich lotników. Mogiły te znajdują się na terenie działki 69 oraz działki 85.

Pierwsi polscy lotnicy pochowani w konstytucyjnej stolicy Holandii zginęli w trzecim roku wojny. Podczas nalotu na Bremę nocą z 8 na 9 maja 1941 r. został zestrzelony Wellington IC SM-F (R1322) z 305 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Wielkopolskiej". Trafiona przez nocnego myśliwca maszyna wpadła do jeziora IJsselmeer, w pobliżu miasta Lemmer. Zginęli wszyscy członkowie załogi: sierż. pil. Jan Dorman, plut. pil. Zdzisław Gwóźdź, kpt. obs. Maciej Socharski, plut. rtg. Henryk Sikorski, plut. strz. Stanisław Pisarski (pochowani w Amsterdamie) oraz kpr. strz. Ludwik Karcz (pochowany w Amersfoort). Trzech z tych lotników imienne groby otrzymało dopiero w 2017 r. 6 września tego roku odbył się pogrzeb Sikorskiego i Socharskiego, których ciała odnaleziono w kadłubie wydobytego z dna IJsselmeer Wellingtona. Między innymi dzięki temu możliwa była także identyfikacja grobu Pisarskiego, który przez wiele lat spoczywał w Amsterdamie jako nieznany polski lotnik.

W nocy z 26 z na 27 marca 1942 r. zestrzelony został inny polski bombowiec, tym razem z 301 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Pomorskiej". Celem nocnego myśliwca padł Wellington IV GR-H (R1590), który rozbił się koło IJmuiden na holenderskim wybrzeżu. Zginęli: sierż. pil. Franciszek Porada, plut. pil. Emil Horbajczuk, kpt. obs. Wiktor Jankowiak, kpr. rtg. Jan Toboła (pochowani w Amsterdamie) oraz kpr. strz. Jerzy Pietrow (spoczywa w Nijmegen). Jako jedyny uratował się kpr. strz. Ryszard Pukaś, który trafił do niewoli niemieckiej.

Nieco ponad dwa miesiące później, nocą z 5 na 6 czerwca 1942 r. zginęła kolejna załoga z 301 Dywizjonu, lecąca Wellingtonem IV GR-C (Z1331). Zmierzający w kierunku celu nalotu, Essen, bombowiec o godz. 1:15 padł ofiarą niemieckiego nocnego myśliwca. Zestrzelenie to przypisuje się Hptm. Helmutowi Lentowi, pilotowi Junkersa 88C z jednostki II./NJG 2. Ciał: por. pil. Daniela Pławskiego, por. Jana Kozaka oraz kpr. strz. Romana Radeckiego nie odnaleziono, natomiast por. obs. Paweł Wybraniec, plut. rtg. Józef Czerwonka oraz plut. strz. Kazimierz Podgórski znaleźli wieczny odpoczynek na De Nieuwe Ooster.

Czterej kolejni pochowani w Amsterdamie lotnicy służyli w 138 Dywizjonie do Zadań Specjalnych RAF (138 Squadron). Nocą z 23 na 24 czerwca 1942 r. wykonywali lot specjalny do Holandii (określony kryptonimem "Turnip 11"/"Lettuce 11"). Ich samolot został zestrzelony w locie powrotnym na skutek ataku nocnego myśliwca i ostrzału obrony przeciwlotniczej. Halifax II NF-J (BB379) rozbił się koło miejscowości Oostzaan w Holandii. Zginęli: plut. pil. Tadeusz Żabicki, sierż. pil. Walenty Siciński, ppor. obs. Wacław Kalkus oraz sierż. rtg. Kazimierz Kidziak. Pozostali członkowie załogi ocaleli, ale trafili do niewoli. Byli to: kpr. mech. pokł. Stanisław Roehr, plut. strz. Józef Rek oraz kpr. strz. Edward Kasperowicz.

1 listopada 1944 r. poległ plut. Wierchowicz z 303 Dywizjonu Myśliwskiego im. Tadeusza Kościuszki. Podczas wykonywania rozpoznania zbrojnego na zachód od Amsterdamu, gdy podjął próbę zaatakowania z lotu nurkowego dwóch małych statków, został zestrzelony przez obronę przeciwlotniczą. Pilotował Spitfire'a F.IX RF-G (MH910).

Na cmentarzu znajduje się także jeden grób, w którym spoczywa niezidentyfikowany do dziś polski lotnik. Zginął w IJsselmeer przed 20 lipca 1942 r.

Stopień
Nr ewid.
Nazwisko, imię
Data śmierci
Jednostka
plut. rtg. (F/Sgt)780641Czerwonka Józef05/06.06.1942301 Dywizjon
sierż. pil. (F/Sgt)780672Dorman Jan08/09.05.1941305 Dywizjon
plut. pil. (Sgt)780156Gwoźdź Zdzisław08/09.05.1941305 Dywizjon
plut. pil. (F/Sgt)783696Horbajczuk Emil26/27.03.1942301 Dywizjon
kpt. obs. (F/O)P-0117Jankowiak Wiktor26/27.03.1942301 Dywizjon
ppor. obs. (F/O)P-1905Kalkus Wacław22/23.06.1943138 Dywizjon RAF
sierż. rtg. (F/Sgt)780650Kidziak Kazimierz22/23.06.1943138 Dywizjon RAF
plut. strz. (Sgt)781063Pisarski Stanisław08/09.05.1941305 Dywizjon
plut. strz. (Sgt)784965Podgórski Kazimierz05/06.06.1942301 Dywizjon
sierż. pil. (Sgt)782940Porada Franciszek26/27.03.1942301 Dywizjon
sierż. pil. (F/Sgt)780137Siciński Walenty22/23.06.1943138 Dywizjon RAF
plut. rtg. (Sgt)780349Sikorski Henryk08/09.05.1941305 Dywizjon
kpt. obs. (P/O)P-1440Socharski Maciej08/09.05.1941305 Dywizjon
kpr. rtg. (Sgt)784068Toboła Jan26/27.03.1942301 Dywizjon
plut. pil. (Sgt)794984Wierchowicz Jan01.11.1944303 Dywizjon
por. obs. (F/O)P-0355Wybraniec Paweł05/06.06.1942301 Dywizjon
plut. pil. (F/Sgt)781302Żabicki Tadeusz22/23.06.1943138 Dywizjon RAF
  NNdo 20.07.1942nieznana
 
Razem
18
   

Wojciech Zmyślony

Brama wejściowa cmentarza De Nieuwe Ooster.
Widok ogólny kwatery grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej.
Inne ujęcie kwatery grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej.
Wśród grobów wojennych innych narodowości polskie nagrobki wyróżniają się pięciokątnym kształtem i dużym godłem Orła Białego.
Charakterystyczny dla większych brytyjskich cmentarzy wojennych pomnik w formie krzyża z wpisanym w niego mieczem, nazywany Cross of Sacrifice (Krzyż Poświęcenia).
Skrytka w której przechowywany jest spis pochowanych na cmentarzu żołnierzy alianckich.
Działka 69 - lewa (zachodnia) część kwatery grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej.
Działka 85 - prawa (wschodnia) część kwatery grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej.
Groby załogi Wellingtona IV GR-H (R1590) z 301 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Pomorskiej".
Groby załogi Halifaksa II NF-J (BB379) ze 138 Dywizjonu do Zadań Specjalnych RAF.
Grób plut. rtg. Józefa Czerwonki.
Grób sierż. pil. Jana Dormana.
Grób plut. pil. Zdzisława Gwoździa.
Grób plut. pil. Emila Horbajczuka.
Grób kpt. obs. Wiktora Jankowiaka.
Grób sierż. rtg. Wacława Kalkusa i sierż. rtg. Kazimierza Kidziaka.
Grób plut. strz. Stanisława Pisarskiego.
Grób plut. strz. Kazimierza Podgórskiego.
Grób sierż. pil. Franciszka Porady.
Grób sierż. pil. Walentego Sicińskiego i plut. pil. Tadeusza Żabickiego.
Tablica nagrobna plut. rtg. Henryka Sikorskiego i kpt. obs. Macieja Socharskiego.
Grób kpr. rtg. Jana Toboły.
Grób plut. pil. Jana Wierchowicza.
Grób por. obs. Pawła Wybrańca.
Grób nieznanego z nazwiska polskiego lotnika, poległego przed 20 lipca 1942 r. Na nagrobku widnieje napis: "Lotnik wojny 1939-1945 - Polskie Siły Zbrojne - Znany Bogu".
Grób plut. rtg. Józefa Czerwonki na zdjęciu z lat 40. XX wieku.
Bernard Czerwonka na grobie swojego brata plut. rtg. Józefa Czerwonki w 1971 r.
Bernard Czerwonka na grobie swojego brata plut. rtg. Józefa Czerwonki w 1971 r.
Uroczystości pogrzebowe plut. rtg. Henryka Sikorskiego i kpt. obs. Macieja Socharskiego w polskim kościele przy ulicy Pieter Calandlaan 196 w Amsterdamie, 6 września 2017 r.
Pogrzeb plut. rtg. Henryka Sikorskiego i kpt. obs. Macieja Socharskiego na De Nieuwe Ooster w Amsterdamie, 6 września 2017 r.
Pogrzeb plut. rtg. Henryka Sikorskiego i kpt. obs. Macieja Socharskiego na De Nieuwe Ooster w Amsterdamie, 6 września 2017 r.
Pogrzeb plut. rtg. Henryka Sikorskiego i kpt. obs. Macieja Socharskiego na De Nieuwe Ooster w Amsterdamie, 6 września 2017 r.
Grób nieznanego polskiego lotnika, którego zidentyfikowano potem jako plut. strz. Stanisława Pisarskiego (stan z czerwca 2017 r.).