Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej

Cmentarz Morski w Kalkarze (Malta)

Malutka Malta (cały archipelag powierzchniowo jest mniejszy od samego tylko Krakowa) jest miejscem pochówku blisko 3400 żołnierzy Wspólnoty Brytyjskiej na 13 cmentarzach (w tym pięciu dużych wojennych lub takich, na których istnieją wydzielone kwatery wojenne). Dodatkowo znajdują się tam dwa pomniki upamiętniające poległych, których ciał nie odnaleziono. Groby polskich lotników znajdują się w części protestanckiej Cmentarza Morskiego (nazywanego czasami Cmentarzem Kapucynów) w miejscowości Kalkara. Na terenie całej nekropolii spoczywa 1182 żołnierzy, z czego 1040 to polegli zidentyfikowani z imienia i nazwiska.

Polegli Polacy należeli do załogi Halifaksa II NF-Q (DT542), który uległ katastrofie nocą z 16 na 17 grudnia 1942 r. podczas przelotu z lotniska Luqa na Malcie do Gibraltaru. Krótko po starcie maszyna zwaliła się na ziemię i wpadła do nieistniejących obecnie kamieniołomów koło miasta Żejtun. Przypuszczalną przyczyną wypadku była awaria silników. Niektóre źródła sugerują też, jakoby Halifax mógł zostać omyłkowo zestrzelony przez miejscową obronę przeciwlotniczą. Załoga należała do 138 Dywizjonu do Zadań Specjalnych RAF (138 Squadron) i nominalnie zajmowała się wykonywaniem zrzutów dla podziemia okupowanej Europy (w tym i Polski). Na Malcie znalazła się w trakcie lotu powrotnego z Afryki Północnej. W grudniu 1942 r. trzy polskie załogi ze 138 Dywizjonu RAF poleciały z Anglii do Afryki Północnej z dostawą lekarstw dla walczących tam wojsk brytyjskich. Powrót miał odbyć się przez Maltę i Gibraltar do Wielkiej Brytanii. Na maltańskie lotnisko Luqa załoga por. Dobromirskiego przybyła 15 grudnia, a dwa dni później, 17 grudnia o godz. 2:00 wystartowała do dalszego przelotu.

Załoga złożona była z sześciu Polaków (por. Dobromirskiego, por. Pankiewicza, por. Idzikowskiego, sierż. Wysockiego, sierż. Kleniewskiego oraz st. sierż. Zielińskiego) oraz brytyjskiego mechanika pokładowego, Sgt Alexandra C. Watta. W samolocie jako pasażerowie leciało także pięciu mechaników 138 Dywizjonu RAF jako obsługa naziemna Halifaksa (LAC Cyril D. Browne, LAC Richard Clegg, Cpl Douglas S. Hounslow, AC1 Stanley E. Kelly oraz Sgt Dennis Spivey) oraz oficerowie brytyjscy, lecący do Gibraltaru lub do Wielkiej Brytanii: Maj Allen Algernon Bethurst lord Apsley, Maj Arthur David Curtis Millar (z Armii Indyjskiej), S/Ldr Jefferson Heyward Wedgwood, F/Lt Peter Earle oraz F/Lt Leonard Arthur Vaughan.

Z powodu obecności na Malcie dość cienkiej warstwy ziemi groby musiały być wydrążone w znajdujących się płytko pod ziemią wapiennych skałach. Ta czasochłonna praca w okresie II wojny światowej była szczególnie niebezpieczna, gdyż Malta była regularnie bombardowana przez startujące z Sycylii samoloty Luftwaffe. Z uwagi na to w Kalkarze zdecydowano się wyjątkowo na tworzenie grobów zbiorowych. Podoficerów z załogi polskiego Halifaksa pochowano więc w działce F (Kleniewskiego i Wysockiego w grobie nr 18, a Zielińskiego - nr 17), natomiast oficerów w działce E (grób nr 4).

Na maltańskim cmentarzu znajdują się także groby dwóch marynarzy z załogi okrętu podwodnego ORP "Sokół" (mat. Wacława Kostucha oraz st. mar. Józefa Paszka) oraz mogiła F/Sgt Stanleya J. Kozlowskiego, pilota RCAF wywodzącego się z Polonii kanadyjskiej z Ottawy. Zginął 8 marca 1942 r. w wypadku podczas startu z lotniska Luqa za sterami Wellingtona IC (DV483) z 37 Dywizjonu Bombowego RAF (37 Squadron).

Stopień
Nr ewid.
Nazwisko, imię
Data śmierci
Jednostka
por. pil. (F/O) P-0100 Dobromirski Krzysztof 16/17.12.1942 138 Dywizjon RAF
por. obs. (F/O) P-0742 Idzikowski Zbigniew 16/17.12.1942 138 Dywizjon RAF
sierż. strz. (F/Sgt) 780771 Kleniewski Alfred 16/17.12.1942 138 Dywizjon RAF
por. pil. (F/O) P-0858 Pankiewicz Stanisław 16/17.12.1942 138 Dywizjon RAF
sierż. rtg. (Sgt) 780214 Wysocki Roman 16/17.12.1942 138 Dywizjon RAF
st. sierż. strz. (F/Sgt) 781151 Zieliński Oskar 16/17.12.1942 138 Dywizjon RAF
 
Razem
6
   

Wojciech Zmyślony

Brama wejściowa prowadząca na teren działki protestanckiej cmentarza od strony ulicy Triq San Leondardu.
Wmurowana w ścianę budynku administracji cmentarza tablica upamiętniająca pochowanych na Malcie polskich lotników i marynarzy.
Charakterystyczna zielona tabliczka informująca, że mogiłami żołnierzy na cmentarzu opiekuje się Commonwealth War Graves Commission (Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Brytyjskiej).
Wiszący u wejścia plan cmentarza.
Widok ogólny cmentarza w kierunku północno-zachodnim (alejka między działkami D i E).
Widok ogólny na działkę E, w której znajdują się groby oficerów.
Zbiorowy grób, w którym spoczywają m.in. por. pil. Krzysztof Dobromirski, por. obs. Zbigniew Idzikowski oraz por. pil. Stanisław Pankiewicz.
Zbliżenie na tablicę z nazwiskami Dobromirskiego, Idzikowskiego i Pankiewicza. Nazwisko Dobromirskiego oraz imię Pankiewicza zapisano błędnie (poprawioną tablicę zamontowano po 2017 r.).
Widok ogólny na działkę F, w której znajdują się groby podoficerów.
Zbiorowy grób, w którym spoczywają m.in. sierż. strz. Alfred Kleniewski i sierż. rtg. Roman Wysocki.
Zbliżenie na tablicę z nazwiskiem Kleniewskiego.
Zbliżenie na tablicę z nazwiskiem Wysockiego.
Zbiorowy grób, w którym spoczywają m.in. st. sierż. strz. Oskar Zieliński oraz mechanik pokładowy polskiej załogi Sgt Alexander C. Watt z RAF.
Zbliżenie na tablicę z nazwiskiem Zielińskiego.