Nikołaj Bujewicz

Nikołaj Bujewicz (Николай Иванович Буевич) urodził się 8 grudnia 1916 r. we wsi Susanino w guberni piotrogrodzkiej w Rosji, w rodzinie polskich emigrantów. Jego ojciec Jan pracował jako zwrotniczy na kolei, a matka Tekla z domu Skornowicz zajmowała się domem i wychowaniem licznego potomstwa: pięciu synów i trzech córek. Nikołaj nigdy nie posiadał obywatelstwa polskiego, lecz od urodzenia rosyjskie, a potem sowieckie. Dorastał w Piotrogrodzie (od 1924 r. Leningrad), gdzie w 1930 r. ukończył ośmioklasową szkołę powszechną. Następnie pracował jako stolarz i uczył się w szkole zawodowej przy zakładzie "Młody Proletariusz" («Юный пролетарий»), tzw. FZU (fabriczno-zawodskoje uczeniczestwo), którą ukończył w 1932 r.

Jeszcze jako uczeń zainteresował się lotnictwem i zapisał się do lokalnego aeroklubu prowadzonego przez paramilitarną organizację państwową Osoawiachim (ОСОАВИАХИМ), czyli Związek Wspierania Obronności i Przysposobienia Lotniczo-Chemicznego. 18 lipca 1934 r., w wieku 17 lat, wstąpił ochotniczo do Armii Czerwonej i został przyjęty do wojsk lotniczych (Wojenno-Wozdusznyje Siły). Trafił do 1 Wojskowej Szkoły Pilotów (1-я военная школа лётчиков) w miejscowości Kacza koło Sewastopola na Krymie. Po jej ukończeniu 4 listopada 1936 r. został przydzielony do 65 Samodzielnej Eskadry Lotniczej (65-я отдельная авиационная эскадрилья). 22 sierpnia 1938 r. został przeniesiony do rezerwy, z przydziałem mobilizacyjnym w Kijowskim Okręgu Wojskowym. Owo nietypowe odwołanie z armii, po czterech latach służby, przypadło na okres wielkich czystek wśród zamieszkałych w ZSRR Polaków, zwanych jako operacja polska NKWD. Nie jest jasne, czy był to zbieg okoliczności, czy też Bujewicz faktycznie padł ofiarą represji.

22 lutego 1939 r. został powołany do służby czynnej w 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (28-й истребительный авиационный полк), bazującym na lotnisku Skomorochy na Ukrainie. 28 sierpnia 1939 r. przeniesiono go do 46 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (46-й истребительный авиационный полк), również w Skomorochach. 17 września 1939 r. pułk ten wziął czynny udział w inwazji na Polskę i pozostał na froncie aż do końca kampanii, a potem na polskim Wołyniu (wcielonym do ZSRR) jako wojska okupacyjne. Szczegóły udziału w walkach Bujewicza nie są znane. Wiadomo, że w Pułkach 28 i 46 latał za sterami samolotów I-15bis. 6 czerwca 1940 r. został przeniesiony do 17 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (17-й истребительный авиационный полк), w Owruczu na Ukrainie, uzbrojonego w I-15bis oraz I-153. Od 28 czerwca do 9 lipca 1940 r. z jednostką tą uczestniczył w operacji zbrojnego zajęcia rumuńskiej Besarabii, którą zaanektowano do ZSRR. Wcześniej, w 1939 r., otrzymał promocję oficerską na stopień młodszego lejtenanta.

2 czerwca 1941 r. Bujewicz został przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy eskadry nowo sformowanego 249 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (249-й истребительный авиационный полк), bazującego w Tulczynie na Ukrainie i wyposażonego w I-15bis, I-153 i I-16. Za sterami tych ostatnich latał bojowo od pierwszego dnia wojny niemiecko-sowieckiej, czyli 22 czerwca 1941 r. Uczestniczył nie tylko w zwalczaniu Luftwaffe, ale także lotach eskortowych, rozpoznawczych oraz na atakowanie celów naziemnych. W listopadzie 1941 r. został przeniesiony do 88 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (88-й истребительный авиационный полк), ponownie zostając zastępcą dowódcy eskadry. 18 lipca 1942 r. w czasie walk w Donbasie, podczas lotu rozpoznawczego nad terenem nieprzyjaciela, koło miejscowości Debalcewe (ok. 60 km na północny wschód od Doniecka), jego I-16 został zestrzelony przez obronę przeciwlotniczą. Bujewicz został ranny (według różnych wersji, doznał złamania nogi lub ran w szyję i w prawą stopę), lecz mimo to udało się mu bezpiecznie dociągnąć do swoich linii. Trafił do Szpitala Polowego nr 54 (полевой госпиталь № 54), a następnie do Szpitala Ewakuacyjnego nr 1617 (эвакуационный госпиталь № 1617) w Stalingradzie.

Po trzech miesiącach leczenia i rehabilitacji powrócił do lotnictwa, nie trafił jednak z powrotem na front. W październiku 1942 r. został nawigatorem eskadry 4 Zapasowego Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (4-й запасный истребительный авиационный полк). Pułk bazował w Morszańsku, a na jego stanie były samoloty Jak-7 oraz MiG-3. Jego rolą było uzupełnianie i przeszkalanie pułków myśliwskich, nowo sformowanych lub wycofanych z frontu.

W lipcu 1943 r. Bujewicz, z uwagi na polskie pochodzenie, został przeniesiony do formującego się lotnictwa ludowego Wojska Polskiego. Trafił do Eskadry Lotniczej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w Grigoriewskoje, między Moskwą a Riazaniem. Eskadrę wkrótce przemianowano na 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa". Był w pułku jednym z nielicznych pilotów z doświadczeniem bojowym i miał znaczący udział w formowaniu pułku z pilotów szkolonych od podstaw na miejscu, na samolotach UT-2 i Jak-7. 6 września 1943 r. objął stanowisko dowódcy 1 eskadry, a 21 grudnia 1943 r. stanowisko nawigatora pułku. Po odwołaniu 6 stycznia 1944 r. z dowództwa 1 PLM mjr. Tadeusza Wicherkiewicza, Bujewicz był p.o. dowódcy jednostki. Z chwilą przybycia nowego dowódcy ppłk. Iwana Tałdykina, 22 lutego 1944 r. Bujewicz został jego zastępcą ds. liniowych.

Po wejściu jednostki do walk w sierpniu 1944 r. uczestniczył w lotach w rejonie przyczółka warecko-magnuszewskiego, potem w rejonie Warszawy, a następnie na Pomorzu i w Brandenburgii. Zwykle pilotował Jaka-1b nr 1 (nr fabryczny 01189), a po wprowadzeniu do pułku w styczniu 1945 r. nowszego sprzętu - różne egzemplarze Jaków-9. Wojnę zakończył w stopniu majora. W latach 1941-1945 wykonał łącznie 239 lotów bojowych (z czego 19 lotów w 1 PLM).

Latem 1945 r. stacjonował z 1 PLM w Bydgoszczy, a następnie w Modlinie. 2 września 1945 r., podczas pokazów nad Polem Mokotowskim w Dniu Lotnictwa, poprowadził nad Warszawą dziewiątkę Jaków-9 Pułku "Warszawa", zamykającą rzut lotnictwa myśliwskiego w wielkiej powietrznej defiladzie. 24 października 1945 r. został dowódcą 1 PLM i stanowisko to sprawował przez równo rok. 9 listopada 1946 r. objął dowództwa 3 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Krakowie, również wyposażonego w Jaki-9. W ramach stopniowego zastępowania oficerów sowieckich obywatelami polskimi Bujewicz 15 października 1947 r. został odkomenderowany do ZSRR. Miał wówczas stopień podpułkownika, na który awansował 10 lipca 1947 r. Osiadł we Lwowie. Pozostał w służbie lotnictwa sowieckiego, w Wojskach Obrony Przeciwlotniczej (Войска противовоздушной обороны) jako oficer sztabowy. 14 października 1955 r. przeszedł w stan spoczynku.

Odznaczony został przez władze sowieckie: dwukrotnie Orderem Czerwonego Sztandaru (Орден Красного Знамени), Orderem Wojny Ojczyźnianej I klasy (Орден Отечественной войны I степени), dwukrotnie Orderem Czerwonej Gwiazdy (Орден Красной Звезды), Medalem "Za Zasługi Bojowe" (Медаль «За боевые заслуги») oraz pamiątkowymi: Medalem "Za wyzwolenie Warszawy" (Медаль «За освобождение Варшавы»), Medalem "Za zdobycie Berlina" (Медаль «За взятие Берлина»). Władze polskie nadały mu ponadto Krzyż Srebrny Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż Zasługi oraz pamiątkowe: Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk, Medal za Warszawę 1939-1945 oraz Medal Zwycięstwa i Wolności 1945.

Podpułkownik Nikołaj Bujewicz zmarł 19 października 2003 r. we Lwowie w wieku 86 lat. Był żonaty z Jekateriną Wasiliewną Suchotinową.

Wojciech Zmyślony