Jan Gaweł

Jan Gaweł urodził się 16 czerwca 1920 r. w miejscowości Przewrotne, 20 km na północ od Rzeszowa (rodzice Franciszek i Katarzyna z domu Winnicka). Ukończył szkołę powszechną oraz dwie klasy gimnazjum. Przed 1939 r. nie służył w wojsku, do wybuchu wojny pracował na gospodarstwie rodziców jako rolnik.

Po 17 września 1939 r. jego rodzinne strony znalazły się pod okupacją Związku Radzieckiego, a wobec polskiej ludności rozpoczęły się represje i wywózki. 10 lutego 1940 r. Gaweł wraz z rodziną został wyrzucony z domu i deportowany w głąb Rosji. 3 marca 1940 r. po trwającej ponad 3-tygodnie jeździe (początkowo koleją, później saniami) dotarł do posiołka Piermogorie w okręgu archangielskim w rejonie krasnoborskim. Został zmuszony do wyczerpującej pracy przy spławianiu rzeką pni drzew, ścinanych przez innych pracujących niewolniczo Polaków. W latach 1940-1941 był kilkakrotnie wzywany do miejscowego komendanta NKWD na przesłuchania, podczas których wypytywano go o przedwojenne polskie organizacje i przynależność do nich.

Po napaści III Rzeszy na ZSRR i w konsekwencji podpisaniu w Londynie porozumienia Sikorski-Majski, wszystkich Polaków w Rosji objęła amnestia. Gaweł został zwolniony z posiołka 3 września 1941 r. Po długiej podróży, 16 listopada 1941 r. został przyjęty do Wojska Polskiego. 22 listopada 1941 r. w Tatiszczewie wcielono go do 5 Dywizji Piechoty (5 DP). Początkowo miał przydział do Ośrodka Zapasowego, a następnie do 14 Pułku Piechoty 5 DP. Po przeszkoleniu służył jako telefonista. W sierpniu 1942 r. został ewakuowany przez Morze Kaspijskie z Krasnowodska do Pahlewi w Iranie, skąd dalej wyruszył z dywizją do Iraku. Po reorganizacji Armii Polskiej na Wschodzie służył w 11 baonie łączności. Na początku 1943 r. zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych. Z transportem ochotników z Bliskiego Wschodu drogą morską, przez Ocean Indyjski i Atlantyk, wyruszył do Wielkiej Brytanii. W marcu 1943 r. dopłynął do Liverpoolu.

Po krótkim pobycie w Blackpool, Gaweł rozpoczął wstępne szkolenie naziemne dla strzelców pokładowych w polskiej Lotniczej Szkole Technicznej przy RAF-owskiej 1 School of Technical Training w Halton. Następnie przeniesiony został do szkoły łączności 1 Radio School w Cranwell, którą ukończył późnym latem 1944 r., zdobywając gapę strzelca radiotelegrafisty. Po krótkim urlopie, 22 września 1944 r. został przydzielony do jednostki wyszkolenia bojowego 18 Operational Training Unit w Finningley na kurs zgrywania załóg na samolotach Wellington. 24 listopada 1944 r. dostał przydział do jednostki 71 Base w bazie RAF Lindholme, gdzie ze swą załogą (uzupełnioną o mechanika pokładowego) zapoznał się z czterosilnikowcami. Po pomyślnie ukończonym kursie na Lancasterach 5 lutego 1945 r. przydzielony został do 300 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Mazowieckiej" w Faldingworth.

Na pierwszy lot bojowy czekał ponad miesiąc. Dopiero nocą z 8 na 9 marca 1945 r. poleciał z zadaniem bombardowania Kassel (jego niedoświadczonej jeszcze załodze towarzyszył wówczas mjr pil. Bolesław Jarkowski, dowódca dywizjonu). W ciągu kolejnych tygodni Gaweł bombardował na Lancasterach kolejno: Essen, Dortmund, Misburg (dzielnicę Hanoweru), Norymbergę, Bochum, most w Bremie, Hanower, Kilonię, Plauen, Poczdam, wyspę Helgoland oraz Bremę. Pod koniec wojny, już w maju 1945 r., trzykrotnie latał ze zrzutami żywności dla głodującej w zalanych regionach Holandii ludności cywilnej. Po wojnie brał także udział w operacji "Exodus" (transporty byłych jeńców z Europy kontynentalnej do Wielkiej Brytanii). Łącznie wykonał 16 lotów bojowych i 3 operacyjne. Trzon jego załogi stanowili: sierż. pil. Stanisław Sewerin, sierż. obs. Franciszek Franczak, plut. bomb. Ludwik Gutnajer, sierż. pchor. mech. pokł. Eugeniusz Kostarczyk, plut. strz. Jan Jabłoński oraz sierż. strz. Michał Czekański. Gaweł pozostał w 300 Dywizjonie, wykonując w czasach pokoju zadania treningowe oraz zrzucając z pokładu Lancasterów do morza bomby z niepotrzebnych już zapasów. W okresie powojennym należał do załogi plut. pchor. pil. Edmunda Szczęsnego. Po rozformowaniu dywizjonu na początku 1947 r. wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Stacjonował m.in. w bazie RAF Skipton-on-Swale. Służbę w Polskich Siłach Powietrznych zakończył w polskim stopniu plutonowego i brytyjskim Flight Sergeanta. Odznaczony został Krzyżem Walecznych, trzykrotnie Medalem Lotniczym oraz Polowym Znakiem Strzelca Radiotelegrafisty (nr 494).

Po demobilizacji w 1948 r. osiedlił się z rodziną w Nottingham. Znalazł pracę w pobliskiej stalowni "Stanton". Po paru miesiącach przeniósł się do zakładu produkującego wysokiej klasy meble i pozostał tam na stałe. Plutonowy Jan Gaweł zmarł na serce 2 lutego 1980 r. w wieku 59 lat. Spoczął na cmentarzu Wilford Hill w Nottingham. Był żonaty z Wandą z domu Świcą, miał dwie córki: Alicję i Jadwigę.

Wojciech Zmyślony