Józef Nowotarski

Józef Franciszek Nowotarski przyszedł na świat 15 lipca 1920 r. w Puńcowie koło Cieszyna (rodzice Karol - tokarz - oraz Franciszka z domu Biegun). Edukację rozpoczął w 1926 r. w szkole powszechnej w pobliskich Kalembicach - ukończył tam dwie klasy, a dwie kolejne w dwóch różnych szkołach w Cieszynie. Począwszy od 1930 r. uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Antoniego Osuchowskiego typu klasycznego, gdzie w maju 1938 r. zdał maturę. Jego zainteresowanie lotnictwem zaczęło się w momencie przeprowadzki do Aleksandrowic koło Bielska, gdzie jego ojciec został zatrudniony jako majster na lotnisku. Nowotarski zapisał się na szkolenie szybowcowe i w czerwcu 1937 r. na Chełmie koło Goleszowa zdobył kategorię "A", a w sierpniu tego roku w Tęgoborzu kategorię "B". Latem 1938 r. w Aleksandrowicach ukończył kurs pilotażu motorowego na RWD-8.

Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości zgłosił się do wojska i po zdaniu egzaminów dostał się do podchorążówki lotnictwa. Służbę wojskową rozpoczął 30 września 1938 r. od szkolenia na dywizyjnym kursie podchorążych rezerwy przy 4 Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie (w 21 Dywizji Piechoty Górskiej). Ukończył go w grudniu tego roku, a po krótkim urlopie świątecznym 3 stycznia 1939 r. zameldował się w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Ze względu na posiadane już kwalifikacje pilota cywilnego trafił do grupy zaawansowanej, którą potem podzielono na myśliwców i liniowców. Nowotarski znalazł się w tej drugiej grupie i przed wybuchem wojny, w lipcu i sierpniu 1939 r. latał z dęblińskiego lotniska na lekkich bombowcach PZL.23 Karaś, uzyskując pełne przeszkolenie bojowe.

Po wybuchu wojny i bombardowaniach lotnisk SPL, razem z innymi podchorążymi został ewakuowany kombinowanymi środkami transportu (piechotą i na ciężarówkach) w stronę Rumunii. Na rozkaz przełożonych 17 września, w dniu sowieckiej agresji, przekroczył granicę w Śniatyniu. Został internowany w miejscowości Slatina, jednakże uciekł stamtąd i dotarł do Bukaresztu. Po uzyskaniu w ambasadzie polskiej paszportu wyjechał do małego portu Balcic (obecnie Bałczik w Bułgarii) nad Morzem Czarnym, gdzie polscy lotnicy gromadzili się w oczekiwaniu na możliwość opuszczenia Rumunii. 15 października na pokładzie statku "Ajos Nikolaos" wyruszył w podróż do Bejrutu. Po zejściu na ląd i paru dniach oczekiwania wsiadł na francuski statek "Ville de Strasbourg", którym 29 października 1939 r. dopłynął do Francji. Następnego dnia z grupą kolegów-podchorążych został skierowany do koszar lotnictwa w Istres. 16 grudnia został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Lyon-Bron, gdzie wkrótce zgłosił się na ochotnika do dołączenia do polskiego kontyngentu mającego szkolić się u boku Royal Air Force. 24 stycznia 1940 r. wyjechał do Anglii i trafił na stację RAF Eastchurch na wyspie Isle of Sheppey, jednakże z powodu odmowy złożenia przysięgi wierności angielskiemu królowi został odesłany z powrotem do Francji i 15 marca trafił do Lyonu. Pozostał tam do około 9 czerwca, kiedy został wysłany na przeszkolenie do St Étienne-Boutheon (dowódcą grupy był mjr pil. Edward Peterek; Nowotarski wykonał kilka lotów szkolnych na samolotach Romano i Potez). Po połączeniu się lotników z St Étienne i Lyonu, uciekających na południowy-zachód przed nadciągającym frontem, Nowotarski pociągiem dotarł do śródziemnomorskiego, a potem atlantyckiego wybrzeża Francji. 24 czerwca w niewielkim porcie Saint-Jean-de-Luz z setkami polskich lotników został zaokrętowany na pokład angielskiego "Arandora Star", którym kilka dni później dopłynął do Liverpoolu.

W Anglii Nowotarski został skierowany na kilkutygodniowy kurs uzupełniający dla podchorążych ostatnich przedwojennych roczników do Kirkham (potem przeniesiony do Weeton), po czym trafił do polskiej bazy lotniczej w Blackpool. 6 listopada 1940 r. otrzymał przydział do jednostki współpracy z obroną przeciwlotniczą 6 Anti Aircraft Cooperation Unit (6 AACU) w Ringway koło Manchesteru i pozostał tam przez prawie trzy lata. Do jego obowiązków należało początkowo holowanie na linkach specjalnych rękawów, do których treningowo wstrzeliwała się obrona przeciwlotnicza. W późniejszym okresie jako pilot z dużym doświadczeniem odpowiadał za przeszkalanie w nowym typie zadań przydzielanych do jednostki nowych pilotów, w tym także Polaków. Latał na Lysanderach, Battle'ach oraz Blenheimach. 1 grudnia 1942 r. otrzymał promocję na podporucznika i jako oficer został dowódcą jednostki wydzielonej (detachment) 6 AACU, z którą stacjonował kolejno na lotniskach m.in. w Sealand, Sydenham, Belfaście, Castle Bromwich i Hutton Cranswick. W sierpniu i wrześniu 1942 r. w bazie RAF Cosford ukończył kurs administracyjny, a od 30 listopada do 14 grudnia 1942 r. kurs w szkole nawigacji Central Navigation School w Cranage, za każdym razem powracając do 6 AACU.

11 września 1943 r. został skierowany na kurs rozpoznania lotniczego do podlegającej Lotnictwu Obrony Wybrzeża RAF (Coastal Command) szkoły rozpoznania lotniczego 3 School of General Reconnaissance w Squires Gate, a po jej ukończeniu 13 listopada otrzymał przydział do bazy w Blackpool. W grudniu 1943 r. przydzielony został do 304 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Śląskiej", jednakże po parunastu dniach przydział cofnięto i Nowotarski powrócił do Blackpool. W połowie kwietnia 1944 r. dostał przydział do swej dawnej jednostki współpracy z obroną przeciwlotniczą, przemianowanej tymczasem na 577 Dywizjon RAF (577 Squadron). Od 30 maja 1944 r. przebywał w jednostce wyszkolenia bojowego 6 Operational Training Unit w Silloth, gdzie rozpoczął kurs zgrywania załóg na Wellingtonach. Nie ukończył go (został zawieszony w lataniu) i zamiast do dywizjonu bojowego trafił po raz kolejny do Bazy Sił Powietrznych w Blackpool. Został adiutantem płk. obs. Stanisława Luzińskiego, komendanta blackpoolskiej bazy lotniczej. W okresie pełnienia tam obowiązków administracyjnych pomiędzy nim a ppłk. obs. Władysławem Madejskim doszło do konfliktu (sprawa dotyczyła zamówień odznak lotniczych specjalności - "gap" - dla polskiego lotnictwa). Za niewykonanie rozkazu i niesubordynację Nowotarski poniósł poważne konsekwencje - został wykluczony z personelu latającego oraz pozbawiony prawa noszenia odznaki pilota, a z dniem 20 stycznia 1945 r. zwolniony z Polskich Sił Powietrznych na urlop.

W lutym 1945 r. rozpoczął studia w polskiej Szkole Handlu Zagranicznego i Administracji Portów w Londynie. W tym samym czasie wieczorowo dokształcał się na angielskich kursach poświęconych zagadnieniom handlu i ekonomii. Po ukończeniu tej szkoły wiosną 1946 r. otrzymał od dr. Stanisława Darskiego (przedstawiciela Polskiej Misji Morskiej Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej w Londynie) propozycję powrotu do Polski i objęcia w Ministerstwie Żeglugi komunistycznego rządu wysokiego stanowiska, jednakże odmówił. 2 kwietnia 1947 r. trafił do obozu oficerskiego w Alness, skąd w listopadzie 1947 r. przeniesiono go do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia z przydziałem na stację Dunholme Lodge, gdzie wkrótce doczekał się demobilizacji w stopniu polskiego porucznika i brytyjskiego Flight Lieutenanta. Za służbę podczas wojny odznaczony został Medalem Lotniczym oraz brytyjskimi medalami pamiątkowymi.

Po przejściu do cywila osiadł w Manchesterze, wziął kredyt i założył własną firmę zajmującą się produkcją skórzanych toreb, torebek, walizek i aktówek. Dobrze prosperujące pod szyldem "NOVON" przedsiębiorstwo pozwoliło mu wkrótce otworzyć sieć sklepów firmowych, po cztery w Manchesterze i Belfaście. W swe wyroby zaopatrywało także inne sklepy, m.in. słynny londyński dom handlowy "Harrods". Pod koniec lat 80. XX wieku w związku z chęcią przejścia na emeryturę Nowotarski zamknął fabrykę, sklepy przekazał swemu synowi, a sam przeprowadził się do niewielkiej miejscowości Calton. Począwszy od końca lat 50. regularnie odwiedzał Polskę, po pewnym czasie nabywając nawet w rodzinnych stronach, w Cisownicy, domek letniskowy. W 1998 r. zdecydował się na powrót do ojczyzny.

Porucznik pilot Józef Nowotarski zmarł 22 listopada 2009 r. w Cieszynie, w wieku 89 lat. Spoczął na cmentarzu komunalnym w Cieszynie, w grobowcu rodzinnym Nowotarskich. Był dwukrotnie żonaty: z Irlandką Olive (z domu Harkness) oraz od 1991 r. z Anną (z domu Liszka). Miał jednego syna - Andrew.

Wojciech Zmyślony