Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej
Stanisław Wandzilak

Stanisław Wandzilak

Stanisław Wandzilak urodził się 23 lipca 1917 r. w miejscowości Kudryńce na Podolu (rodzice Włodzimierz i Antonina z domu Wasylkowska). Jako uczeń służył w harcerstwie, przeszedł także szkolenie szybowcowe, uzyskując kategorie "A", "B" i "C". Maturę uzyskał w 1937 r. w II Państwowym Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Tarnopolu. Latem tego roku w ramach Przysposobienia Wojskowego Lotniczego przeszedł szkolenie w pilotażu podstawowym na RWD-8. Jesienią 1937 r. przeszedł dywizyjny kurs podchorążych rezerwy piechoty przy 54 Pułku Piechoty w Tarnopolu (w 12 Dywizji Piechoty), a 2 stycznia 1938 r. przyjęty został do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Jako absolwent XIII promocji nie brał udziału w walkach we wrześniu 1939 r., lecz ewakuowany został do Rumunii. W połowie października z portu Balcic (obecnie Bałczik w Bułgarii) greckim statkiem "Ajos Nikolaos", przedostał się do Bejrutu, a następnie francuskim "Ville de Strasbourg" do Marsylii.

Początkowo trafił do koszar w Salon, potem do polskiej bazy lotniczej w Lyon-Bron. 1 marca 1940 r. został skierowany w grupie dowodzonej przez kpt. Waleriana Jasionowskiego do Etampes na szkolenie na sprzęcie francuskim (m.in. MS-406). Szkolenie przebiegało do 8 maja 1940 r., po czym piloci skierowani zostali do Lyonu. Z chwilą rozpoczęcia działań wojennych pilotów grupy postanowiono wykorzystać do działań bojowych - skierowano ich do Salon, gdzie odebrali myśliwce Koolhoven FK-58. W czerwcu 1940 przeniesiono ich na północ do Clermont-Ferrand. 19 czerwca Jasionowski otrzymał rozkaz ewakuacji swej eskadry - część pilotów odleciała na południe samolotami, zaś mechanicy wyruszyli rzutem kołowym z Wandzilakiem jako dowódcą. Dzięki jego twardej i decydowanej postawie wobec Francuzów (nie wahał się stosować przymusu, np. konfiskaty środków transportu), cała grupa przedostała się do bezpiecznie do Port-Vendres, skąd 24 czerwca 1940 r. odpłynęła na statku "Apapa" do Anglii.

Do Liverpoolu Wandzilak przybył 7 lipca 1940 r. 21 września tego roku skierowany został do 308 Dywizjonu "Krakowskiego", który od 9 września 1940 r. formował się w Speke. W dywizjonie latał na Hurricane'ach I, potem na Spitfire'ach I, II i V. 21 września 1941 nad Francją, w rejonie Le Touquet zestrzelił samodzielnie Focke-Wulfa. W listopadzie 1941 r. przeszedł poważną operację w szpitalu w Edynburgu. Ze względu na dalsze leczenie szpitalne i konieczność rekonwalescencji nie latał do marca 1942 r. 7 lipca 1943 r. został skierowany do 303 Dywizjonu im. Tadeusza Kościuszki. Jako jego pilot odniósł swe drugie zwycięstwo powietrzne - 6 września 1943 r. strącił nad Amiens Fw 190. W październiku 1943 r. przeniesiono go na miesiąc do 315 Dywizjonu "Dęblińskiego", po czym wrócił do "Kościuszkowców". W kwietniu 1944 r. otrzymał skierowanie na oficera operacyjnego w 18 Sektorze Myśliwskim. Niedługo po D-Day przeniesiony został do 308 Dywizjonu, gdzie objął dowództwo eskadry "B". 26 sierpnia 1944 r., w czasie ataku na niemieckie wojska wycofujące się za Sekwanę, został trafiony ogniem obrony przeciwlotniczej i wyskoczył z palącego się samolotu na spadochronie. Zdołał uniknąć niewoli i przechowany przez Francuzów doczekał nadejścia frontu. Następnie odnalazł wysunięty oddział angielski, który przerzucił go na tyły. Na pierwsze we Francji lotnisko 308 Dywizjonu, Plumetot, Wandzilak przewieziony został po paru dniach - 2 września. 30 września 1944 r. wykonał swój ostatni, 114 lot bojowy. Ze względu na zły stan zdrowia do końca roku nie latał. Z początkiem stycznia 1945 r. został mianowany adiutantem gen. Mariana Kukiela i funkcję tę sprawował aż do 31 sierpnia 1948 r.

Za udział w II wojnie światowej Stanisław Wandzilak odznaczony był Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 10794), trzykrotnie Krzyżem Walecznych, trzykrotnie Medalem Lotniczym, Polowym Znakiem Pilota (nr 888) oraz brytyjskim Distinguished Flying Cross. W 1948 r., w stopniu polskim kapitana i brytyjskim Flight Lieutenanta, przeszedł do służby w Royal Air Force. Przez szereg lat był instruktorem w kilku szkołach pilotażu, potem piastował wiele odpowiedzialnych, dowódczych stanowisk w Lotnictwie Szkolnym RAF (Flying Training Command). W 1972 r. przeszedł w stan spoczynku w stopniu Group Captaina. W czasie 24-letniej służby w RAF Wandzilak odznaczony został brytyjskimi odznaczeniami - Order of the British Empire (z rąk królowej Elżbiety II) oraz Air Force Cross.

Aktywnie angażował się w działalności Stowarzyszenia Lotników Polskich - był członkiem Rady SLP, przewodniczącym Powierników Kolegium SLP. Nadzorował także publikację kilku wydawnictw SLP, m.in. "Czyż mogli dać więcej". Za pracę społeczną uhonorowany został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Stanisław Wandzilak zmarł 30 października 2000 r. w Londynie, w wieku 83 lat. Jego prochy zostały złożone w grobie rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Data
Samolot
Jednostka
Zniszczony
na pewno
Zniszczony
prawdo-
podobnie
Uszkodzony
21.09.1941 Spitfire VB, ZF-[?] (AB809) 308 Dywizjon Fw 190    
06.09.1943 Spitfire F.IX, RF-V (MA584) 303 Dywizjon Fw 190    
   
Razem
2
0
0

Wojciech Zmyślony