Jerzy Schmidt

Jerzy Schmidt urodził się 2 listopada 1916 r. w Pułtusku. W 1937 r. zdał maturę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Adama Mickiewicza i w tym samym roku wstąpił do Wojska Polskiego. Zdecydował się na karierę zawodowego oficera lotnictwa. Latem 1937 r. odbył kurs szybowcowy w Wojskowym Ośrodku Szybowcowym w Ustianowej w Bieszczadach, a 21 września 1937 r. został przydzielony na dywizyjny kurs podchorążych rezerwy przy 5 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie (w 1 Dywizji Piechoty Legionów). Od 2 stycznia 1938 r. był słuchaczem Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Szkolony był w grupie pilotów, a latem 1939 r. ukończył kurs myśliwski w Szkole Pilotażu w Ułężu, latając na samolotach PZL P.7.

Po wybuchu wojny został wybrany do grupy złożonej z 10 podchorążych, którzy otrzymali rozkaz pobrania z Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 myśliwce P.7. Po kilkukrotnej zmianie lotnisk, 10 września 1939 r. Schmidt dołączył w Wielicku do XV Dywizjonu Bombowego kpt. pil. Stanisława Cwynara, który operował na samolotach PZL.37 Łoś. Wykonywał zadania patrolowe w ramach osłony myśliwskiej lotniska dywizjonu oraz loty rozpoznawcze. 16 września XV Dywizjon przeniósł się na lotnisko we wsi Bohorodyczyn koło Obertyna, a 18 września 1939 r. otrzymał rozkaz ewakuacji do Rumunii, na wieść o napaści Związku Radzieckiego na Polskę. Podczas tych przenosin Schmidt pozostał na jednym z lotnisk, otrzymując rozkaz przetransportowania samolotu LWS-3 Mewa do miejscowości Dżurów nad granicą rumuńską. Wystartował 19 września przed południem. W czasie lotu został kilkakrotnie ostrzelany przez Sowietów. Samolot miał przestrzelone linki w lotkach, główną podłużnicę i owiewkę kabiny. Ponieważ w Dżurowie również znajdowały się już oddziały Armii Czerwonej, Schmidt na własną odpowiedzialność postanowił przelecieć do Rumunii. Wylądował w Storożyńcu. Po naprawieniu samolotu odleciał do Czerniowiec (gdzie w konsulacie polskim wyrobił paszport), a stamtąd do miasta Jassy. Tam jego samolot zarekwirowano, a on sam koleją udał się do Bukaresztu. Od polskich władz otrzymał pieniędze na dalszą podróż. Wyruszył pociągiem do Belgradu, a następnie przez Jugosławię i Włochy - do Francji. 10 października 1939 r. przekroczył granicę w miejscowości Modane. Został skierowany do stacji zbornej dla polskich lotników w Paryżu.

W czasie pobytu we Francji poważnie zachorował i w styczniu 1940 r. trafił do szpitala w Paryżu. Nie odzyskał pełni zdrowia aż do upadku Francji. Został ewakuowany statkiem do Wielkiej Brytanii, dokąd dopłynął 26 czerwca 1940 r. (data ta sugeruje podróż statkiem "Arandora Star" z Saint-Jean-de-Luz do Liverpoolu). W szpitalu w Liverpoolu kontynuował leczenie.

Po rekonwalescencji przeszedł kurs wznawiający pilotażu, po którym 1 czerwca 1941 r. trafił do jednostki wyszkolenia bojowego 58 Operational Training Unit (58 OTU) w Grangemouth. Kurs myśliwski ukończył 13 lipca 1941 r., otrzymując bezpośrednio potem przydział do 303 Dywizjonu Myśliwskiego im. Tadeusza Kościuszki. "Kościuszkowcy" stacjonowali wówczas na odpoczynku w bazie RAF Speke koło Liverpoolu. Na wyposażeniu mieli tymczasowo Hurricane'y I, wymienione wkrótce na Spitfire'y I, a do ich zadań należała głównie osłona konwojów i wdrażanie niedoświadczonych pilotów. Na pierwszą linię frontu Schmidt trafił po przeniesieniu jednostki do Northolt pod Londynem i przezbrojeniu jej na Spitfire'y VB w październiku 1941 r. Od tej pory latał regularnie na eskorty bombowców, wymiatania i loty na atakowanie celów naziemnych nad okupowaną Europę. Podczas jednego z takich zadań, "Circusa 138" z 26 kwietnia 1942 r., pilotowany przez niego Spitfire VB RF-C (AB899) został uszkodzony ogniem Messerschmittów. Mimo to Schmidt zdołał powrócić bezpiecznie na własne lotnisko.

W połowie czerwca 1942 r. Schmidt odszedł z 303 Dywizjonem na odpoczynek na lotnisko w Kirton-in-Lindsey na północy, ale już 6 lipca 1942 r. został przeniesiony do australijskiego 453 Dywizjonu Myśliwskiego RAAF (453 Squadron), operującego z lotniska Drem. 29 września 1942 r. został przeniesiony do 65 Dywizjonu Myśliwskiego RAF (65 Squadron). W obu tych jednostkach pilotował dobrze sobie znane Spitfire'y V. Do 303 Dywizjonu, nadal stacjonującego w Kirton-in-Lindsey, powrócił 15 października 1942 r. Podczas lotu bojowego nad Holandią 13 listopada 1942 r. jego samolot - Spitfire VB RF-J (AB786) - został uszkodzony. Tym razem trafił go przez przypadek jego własny skrzydłowy, plut. Aleksander Rokitnicki, który lecąc w ciasnej formacji atakował wraz ze Schmidtem barki płynące kanałem na północ od miasta Goes.

Przeniesienie do dywizjonów alianckich było przypuszczalnie związane z występkiem dyscyplinarnym, jakiego Schmidt dopuścił się w pierwszej połowie 1942 r. Do celów prywatnych użył około galona (tj. ok. 4,5 litra) benzyny przeznaczonej wyłącznie do pojazdów wojskowych, co zostało wykryte w ramach kontroli wewnętrznej. Jego rozprawa odbyła się w listopadzie 1942 r., a formalnie został za to skazany w 1943 r. wyrokiem 3 Sądu Polowego na karę surowej nagany i utratę starszeństwa przez trzy miesiące.

10 maja 1943 r. Schmidt odszedł z 303 Dywizjonu na odpoczynek operacyjny, otrzymując przydział ponownie do 58 OTU w Grangemouth, ale tym razem w charakterze instruktora polskich pilotów myśliwskich. 4 października 1943 r. został przeniesiony na takie samo stanowisko do jednostki wyszkolenia bojowego 61 Operational Training Unit w Rednal, w związku z przeniesieniem tam kursów prowadzonych przez Polaków. 23 listopada 1943 r. został przydzielony do 302 Dywizjonu Myśliwskiego "Poznańskiego", operującego z Northolt na Spitfire'ach IX.

5 maja 1944 r. został przeniesiony do 84 Group Support Unit w Thruxton (jednostki pomocniczej 84 Grupy Myśliwskiej RAF), gdzie prawdopodobnie miał okazję przeszkolić się na Mustangach III. 10 czerwca 1944 r. odszedł do latającego wówczas na tych amerykańskich maszynach 315 Dywizjonu Myśliwskiego "Dęblińskiego". W jednostce tej odniósł swoje największe sukcesy jako pilot. 24 czerwca 1944 r. podczas lotu na bombardowanie celów naziemnych 315 Dywizjon wspólnie z 306 Dywizjonem starł się w powietrzu z ok. 40 myśliwcami Luftwaffe. W walce prowadzonej nad Tilliers Schmidtowi zaliczono zestrzelenie na pewno jednego Focke-Wulfa 190. Kolejnego Fw 190 przyznano mu 18 sierpnia 1944 r., podczas słynnej walki pilotów 315 Dywizjonu z Niemcami w rejonie Beauvais (lot o kryptonimie "Rodeo 385"). Latem 1944 r. brał także udział w zwalczaniu bomb latających nad południową Anglią. Na swoim koncie zapisał dwa zestrzelenia V1 indywidualnie (20 sierpnia 1944 r.) oraz dwa zespołowo (3 sierpnia 1944 r.).

21 września 1944 r. Schmidt został przeniesiony do 306 Dywizjonu Myśliwskiego "Toruńskiego", jednakże po niespełna miesiącu - 20 października - powrócił do "Dębliniaków", obejmując dowództwo eskadry "B". Jeszcze w tym samym miesiącu odszedł z jednostką do bazy RAF Peterhead w Szkocji, skąd odbywał loty bojowe nad Norwegię. 6 grudnia 1944 r. wystartował w osłonie 18 Beaufighterów atakujących niemiecką żeglugę przy norweskim wybrzeżu (operacja "Roadstead"). W locie powrotnym do bazy w jego Mustangu III PK-U (HB833) usterce uległ silnik. Pilot zdecydował się na wodowanie, które zakończyło się raptownym zatonięciem samolotu z uwięzionym w kabinie pilotem. Stało się to o godz. 15:15 w miejscu o orientacyjnych współrzędnych geograficznych 59°47'N 00°04'E, około 70 km na południowy wschód od wybrzeża Szetlandów i mniej więcej w połowie drogi między Norwegią a bazą RAF Peterhead. Wedle innej wersji, silnik przerwał po wyczerpaniu paliwa w jednym ze zbiorników i po przełączeniu na inny nie zaczął pracować ponownie, przez co samolot wpadł do wody. Ciała pilota ani wraku nigdy nie odnaleziono.

Porucznik (Flight Lieutenant) Jerzy Schmidt na Zachodzie wykonał łącznie 120 lotów bojowych i 32 loty operacyjne. Został odznaczony trzykrotnie Krzyżem Walecznych, trzykrotnie Medalem Lotniczym oraz Polowym Znakiem Pilota (nr 1033). Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Wojciech Zmyślony