Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej
Ferdynand Stutzman

Ferdynand Stutzman

Ferdynand Karol Stutzman urodził się 20 listopada 1918 r. w miejscowości Levoča u podnóża Tatr w Czechosłowacji. Jego matka Wilhelmina z domu Klimko była Węgierką, zaś ojciec Franciszek w połowie Niemcem, w połowie Polakiem. W 1929 r. Stutzmanowie osiedli w Przemyślu. Po zdanej w 1936 r. w Państwowym Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego maturze Ferdynand wstąpił do Wojska Polskiego. 1 września 1936 r. rozpoczął kurs unitarny w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie, a na początku 1937 r. przybył do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Ze względu na stan zdrowia wyznaczono go do grupy szkolonej na obserwatorów. Przed promocją rocznika, 20 kwietnia 1939 r., w stopniu sierżanta podchorążego został wysłany do 21 Eskadry w 2 Pułku Lotniczym w Krakowie na praktykę. Na krótko przed wojną 21 Eskadrę wcielono do Brygady Bombowej i przeniesiono na lotnisko Wsola pod Radomiem.

We wrześniu 1939 r. Stutzman wykonał trzy loty bojowe - 3 września (w załodze z kpr. pil. Włodzimierzem Mudrym i kpr. strz. Janem Gwoździem) bombardował niemieckie oddziały w rejonie Radomia; 6 września (por. pil. Edward Procyk i kpr. Gwóźdź) rozpoznawał rejon Ostrów Mazowiecki-Zambrów-Łomża-Ostrołęka, zaś 9 września (ponownie Mudry i Gwóźdź) rejon Końskie-Warszawa-Radom. Tego samego dnia został poinformowany o promocji na podporucznika. 17 września 1939 r. po radzieckiej agresji personel 21 Eskadry przekroczył granicę w Śniatyniu. Stutzman został internowany w obozie Campulung, gdzie przebywał przez trzy miesiące, do grudnia 1939 r. Udało mu się jednak uciec i przedostać do Francji. Nie brał tam udziału w walkach i w czerwcu 1940 r. przedostał się do Anglii.

Od 27 czerwca 1940 r. przebywał w Blackpool. W tym samym roku rozpoczął szkolenie dla nawigatorów, lecz przerwał je i przeniósł się na pilotaż. Szkolił się w szkole pilotażu początkowego 15 Elementary Flying Training School w Carlisle oraz szkole pilotażu podstawowego 8 Service Flying Training School w Montrose. 15 kwietnia 1942 r. dostał przydział do jednostki wyszkolenia bojowego 58 Operational Training Unit w Grangemouth na kurs myśliwski.

16 czerwca 1942 r. skierowany został do 315 Dywizjonu Myśliwskiego "Dęblińskiego", ale już 5 września 1942 r. przeniesiono go do 317 Dywizjonu "Wileńskiego". W obu tych jednostkach nie latał bojowo. 18 listopada 1942 r. skierowany został do 129 Dywizjonu Myśliwskiego RAF (129 Squadron) stacjonującego na Orkadach, gdzie latał na Spitfire'ach VI. 5 kwietnia 1943 r. został przeniesiony do 318 Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego "Gdańskiego", który od 20 marca 1943 r. formował się w Detling. Przechodząc z dywizjonem cały szlak bojowy przez Bliski Wschód, Afrykę Północną i Włochy Stutzman latał kolejno na Hurricane'ach I, Spitfire'ach V i IX. Począwszy od 2 maja 1944 r. dywizjon wykonywał zadania bojowe polegające na współpracy z artylerią i rozpoznaniu fotograficznym we Włoszech. Podczas jednego z takich zadań, 27 maja 1944 r., Stutzman wylądował przymusowo na skutek braku paliwa, nie odnosząc obrażeń. W 318 Dywizjonie wykonał dalszych kilkadziesiąt lotów, zaliczając tym samym turę lotów, co wiązało się z odesłaniem na odpoczynek do Anglii. 21 lutego 1945 r. opuścił dywizjon i od 28 marca 1945 r. przebywał w Blackpool. Od 5 kwietnia 1945 r. był pilotem w 595 Dywizjonie RAF (595 Squadron), jednostce współpracy z obroną przeciwlotniczą. Latając z lotniska Aberforth w Walii ciągnął rękawy, do których wstrzeliwali się w ramach ćwiczeń artylerzyści.

21 sierpnia 1945 r. odszedł do polskiej szkoły pilotażu podstawowego 16 (Polish) Service Flying Training School w Newton, gdzie ukończył kurs dla instruktorów pilotażu. Z dniem 1 marca 1946 r. powrócił do 595 Dywizjonu RAF. Następnie przez krótki okres czasu latał w 315 Dywizjonie oraz przebywał w Bazie Sił Powietrznych w Dunholme Lodge. Zdemobilizował się w polskim stopniu kapitana i brytyjskim Flight Lieutenanta. Za służbę w Polskich Siłach Powietrznych odznaczony był trzykrotnie Krzyżem Walecznych i Polowym Znakiem Pilota (nr 1599).

9 maja 1947 r. Stutzman powrócił do Polski. Próbował znaleźć zatrudnienie w lotnictwie ludowego Wojska Polskiego, lecz jego podania regularnie odrzucano. Zamieszkał w Przemyślu i rozpoczął pracę w cywilu. Zmarł 4 października 1994 r. w Katowicach w wieku 75 lat. Jego pogrzeb odbył się w tymże mieście, na cmentarzu przy ul. Wróblewskiego.

Wojciech Zmyślony