Stanisław Żeromski

Stanisław Józef Zygmunt Żeromski urodził się 17 lipca 1920 r. w miejscowości Ossowce w powiecie buczackim, w województwie tarnopolskim (rodzice Stefan - właściciel kuźni - i Michalina z domu Adam). Wychowywał się razem z młodszą siostrą Heleną. W Ossowcach ukończył czteroklasową szkołę powszechną, potem uczęszczał do ośmioklasowego Państwowego Gimnazjum w pobliskim Buczaczu, gdzie w 1938 r. zdobył świadectwo dojrzałości. W wieku lat 9 wstąpił do harcerstwa i aktywnie działał w buczackiej Drużynie Harcerskiej im. Stefana Czarnieckiego. Zainteresowanie lotnictwem skłoniło go do zapisania się na kurs szybowcowy. W sierpniu 1937 r. w Ustianowej uzyskał kategorię "B" pilota szybowcowego. Po maturze zdecydował się na wstąpienie do wojska i służbę jako oficer zawodowy w Lotnictwie Wojskowym. Po zdaniu egzaminów do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, pod koniec września 1938 r. rozpoczął dywizyjny kurs podchorążych rezerwy (obowiązkowy dla wszystkich przyszłych słuchaczy SPL) przy 48 Pułku Piechoty w Stanisławowie (w 11 Dywizji Piechoty). Po jego ukończeniu i urlopie świąteczno-noworocznym, 3 stycznia 1939 r. rozpoczął naukę w SPL. W związku z brakiem posiadania wcześniejszych kwalifikacji pilota samolotów motorowych trafił do grupy szkolonej od podstaw i do wybuchu wojny uzyskał przeszkolenie podstawowe na RWD-8 oraz w zakresie akrobacji na PWS-26.

We wrześniu 1939 r., po serii nalotów Luftwaffe na sieć lotnisk dęblińskich, został ewakuowany w grupie personelu szkoły na południowy wschód kraju kombinowanymi środkami transportu. Trasa wiodła przez Puławy, Lublin, Chełm, Brody, Brzeżany i Stanisławów aż nad granicę węgierską. Dwa dni po agresji radzieckiej na Polskę, 19 września 1939 r., na rozkaz przełożonych, przeszedł w Przełęczy Tatarskiej na Węgry. 25 września został umieszczony w obozie dla internowanych w Nagykáta, skąd 17 października uciekł. Przez Bukareszt dotarł do Belgradu w Jugosławii, a następnie dalej do Aten w Grecji. 25 października z Pireusu odpłynął do Francji na pokładzie statku "Attica". Do Marsylii dotarł 30 października. Początkowo skierowany został z innymi lotnikami do obozu wojskowego w Caussade, skąd w grudniu 1940 r. został przeniesiony do stacji zbornej w Lyon-Foire. Pozostał tam aż do upadku Francji. 18 czerwca 1940 r. koleją - wraz z całym lyońskim Centrum Wyszkolenia Lotnictwa - odjechał transportem ewakuacyjnym w kierunku zachodnim. 21 czerwca 1940 r. znalazł się u podnóża Pirenejów, a 24 czerwca w małym porcie Saint-Jean-de-Luz wsiadł na pokład "Arandora Star", statku, który do Wielkiej Brytanii ewakuował setki polskich lotników.

27 czerwca Żeromski dopłynął do Liverpoolu. Początkowo został ulokowany w obozie pod Liverpoolem. 5 lipca 1940 r. przeniesiono go do Kirkham, a 4 sierpnia do Weeton. Uczestniczył tam w kursie uzupełniającym dla podchorążych lotnictwa ostatnich przedwojennych roczników. Kurs ten ukończył 7 października 1940 r. 27 marca 1941 r. został przeniesiony do Bazy Sił Powietrznych w Blackpool, skąd 24 maja 1941 r. odszedł na tygodniowy kurs wznawiający do polskiej szkoły pilotażu 1 Polish Flying Training School w Hucknall. Zdecydowano, że musi jeszcze raz od podstaw przejść kurs pilotażu i 8 czerwca 1941 r. został skierowany do polskiej szkoły pilotażu początkowego 25 (Polish) Elementary Flying Training School w Peterborough, przeniesionej później do Hucknall. Latał tam na jednosilnikowych dwupłatach Tiger Moth. Od 30 czerwca do 2 października 1941 r. szkolił się na dwusilnikowych Oxfordach w polskiej szkole pilotażu podstawowego 16 (Polish) Service Flying Training School w Newton. 9 października, już z odznaką pilota - gapą - na piersi, trafił do jednostki wyszkolenia bojowego 18 Operational Training Unit w Bramcote. W Bramcote i Bittleswell (satelickie lotnisko Bramcote) ukończył szkolenie na dwusilnikowych Wellingtonach, przygotowujące go do wypełniania zadań czekających go w dywizjonie, oraz zgromadził załogę: por. pil. Jerzy Jungowski (drugi pilot), por. obs. Kazimierz Pawluk, kpr. rtg. Czesław Krupa, st. strz. strz. Józef Krawiec oraz kpr. strz. Marian Skubiszewski. Z tą piątką lotników 8 grudnia 1941 r. został przydzielony do 305 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Wielkopolskiej". Wcześniej, bo 1 października, otrzymał promocję na pierwszy stopień oficerski.

Jako przyszły dowódca załogi swój pierwszy lot bojowy wykonał jako drugi pilot z doświadczoną już załogą kpt. pil. Stefana Sznidla, bombardując nocą z 28 na 29 stycznia 1942 r. niemieckie miasto Münster. Nocą z 26 na 27 lutego 1942 r. - ponownie jako drugi pilot - wystartował na bombardowanie Kilonii za sterami Wellingtona II SM-R (W5423). Resztę załogi stanowili por. Jan Orzechowski (pierwszy pilot), kpt. obs. Aleksander Golczewski, ppor. rtg. Walerian Gidaszewski, kpr. strz. Edward Cegłowski oraz lecący w charakterze tylnego strzelca kpt. obs. Mieczysław Gorzeński. W drodze nad cel samolot został zestrzelony przez Lt. Paula Szameitata, pilotującego Messerschmitta 110 z jednostki 6./NJG 3. Maszyna rozbiła się w miejscowości Jejsing koło Tønder, a cała sześcioosobowa załoga zginęła na miejscu. Podporucznik (Pilot Officer) Stanisław Żeromski spoczął w kwaterze grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej na cmentarzu komunalnym w duńskiej miejscowości Åbenrå. Wykonał dwa loty bojowe. Został odznaczony Medalem Lotniczym.

Wojciech Zmyślony